2021 Dünya edebiyat ödülleri kimlerin oldu?

Edebiyat ödülleri, edebiyat listeleri gibi edebiyatın en sorunlu bölgelerine işaret ediyor, malum. Seçici kurullar, katılımcı eserler, değerlendirme kriterleri her zaman ve her yerde baştan aşağıya tartışma konusu. Ancak ne kadar tartışılırsa tartışılsın ödüllerin okuru yönlendirme etkileri de şüphe götürmez. Biz de Litera Edebiyat olarak bu yılın dünya çapında belli başlı edebiyat ödüllerine gerekçeleriyle birlikte bakalım, ödül vesilesiyle 2021’nin taze eserlerini hatırlatalım istedik.

Nobel Edebiyat Ödülü

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2021 Nobel Edebiyat Ödülü'nün Tanzanya doğumlu yazar Abdulrazak Gurnah'a verildiğini açıkladı.

Akademi Gurnah'ı, "Kültürler ve kıtalar arasında sömürgeciliğin etkilerine ve mültecilerin kaderine yönelik tavizsiz ve merhametli tavrı" nedeniyle övdü.

Nobel Edebiyat Komitesi yaptığı açıklamada, "Gurnah'nın gerçeğe olan bağlılığı ve basitleştirmeden kaçınması dikkat çekicidir" ifadelerini kullandı ve şöyle devam etti:

"Basmakalıp betimlemelerden uzak duran Gurnah'ın romanları gözlerimizi, dünyanın başka yerlerinde, insanların pek de aşina olmadığı, kültürel olarak çeşitlendirilmiş bir Doğu Afrika'ya bakmamızı sağlıyor."

Booker Ödülü

2021 Booker Ödülü'nün sahibi açıklandı. Dünyanın en prestijli edebiyat ödüllerinden biri olan Booker Ödülü'nü The Promise kitabıyla Damon Galgut kazandı.

1969 senesinden beri verilen ve edebiyat dünyasının en köklü ödüllerinden biri olan Booker, her sene İngilizce olarak yazılmış ve Birleşik Krallık ve İrlanda'da yayımlanmış eserlere veriliyor. Geçen sene ödülün sahibi Shuggie Bain kitabıyla Douglas Stuart olmuştu.

Locus Ödülleri

2021 Locus Ödülleri kazananları belli oldu. En İyi Bilimkurgu Ödülü Martha Wells’e giderken En İyi Fantastik Roman Ödülü, alışıldık şekilde N.K. Jemesin’in oldu.

Edgar Ödülü

Ödülü en iyi roman dalında Djinn Patrol on the Purple ile Line Deepa Anappara aldı.

En iyi ilk roman ödülünü Caitlin Mullen aldı.

Goncourt Akademisi Edebiyat Ödülü

Goncourt Akademisinden yapılan açıklamada, ödüle bu yıl "İnsanların En Gizli Hatırası" (La Plus Secrete Memoire des hommes) adlı romanıyla 31 yaşındaki Senegalli yazar Mbougar Sarr'ın layık görüldüğü belirtildi.

Bu ödülü alan ilk Sahraaltı Afrikalı ve en genç yazarlardan biri olan Mbougar Sarr, yaptığı açıklamada, bu ödülü aldığı için duyduğu mutluluğu dile getirerek, "Edebiyatta yaş yoktur. Çok genç yaşta, 30, 67 veya 70 yaşında bu ödülü alabilirsiniz ve yine de deneyimli olursunuz." dedi.

Mbougar Sarr'ın kitabı, Senegalli genç bir yazarın Fransa'nın başkenti Paris'te, 1938'de yayımlanan bir kitabın bilinmeyen yazarı hakkında yaptığı araştırmayı konu ediniyor.

Edebiyat alanında yaptığı çalışmalarla bilinen Phillipe Rey yayınevi, Mbourgar Sarr'ın 2018'de "Saf insanlar" ve 2021'de "İnsanların En Gizli Hatırası" isimli kitaplarını yayımladı.

İsmini, edebiyatçı Edmond ve Jules de Goncourt kardeşlerden alan ve ilk kez 1903'te verilen Goncourt Akademisi Edebiyat Ödülü, yalnızca bir kez alınabiliyor.

Ancak ünlü Fransız yazar Romain Gary 1956'da kendi adıyla, 1975'te ise "Emile Ajar" adıyla yazdığı romanıyla ödüle iki kez layık görülen tek isim olmuştu.

Daha önce Marcel Proust ve Simone de Beauvoir gibi pek çok ünlü yazar da bu ödülü almıştı.

Dublin Edebiyat Ödülü

Dublin Şehir Konseyi sponsorluğunda düzenlenen ve İngilizce yayınlanan bir roman için belirlenen 100.000 € ‘luk para ödülü ile dünyanın en çok ödül verilen Dublin Edebiyat Ödülü, Kayıp Çocuklar Arşivi kitabıyla Meksikalı yazar Valeria Luiselli’ye verildi.

Ödülünü kabul eden Valeria Luiselli, edebiyatın önemi hakkında her zamankinden daha tutkulu konuştu:

“Hiç şüphe duymadan söyleyebilirim ki, kitaplar olmasaydı– diğer yazarların deneyimlerini paylaşmadan- bu dönemi atlatamazdık. Ruhlarımız yenilendiyse, devam edecek gücü bulmuşsak, yaşama karşı bir coşkumuzu sürdürdüysek, kitapların bize verdiği dünyalar sayesindedir. Her seferinde, kitap raflarımızda yaşayan arkadaşlarımızda teselli bulduk.”

Women’s Prize for Fiction

Her yıl, dünya çapında İngilizce yazan kadın yazarların kaleme aldığı ve İngiltere'de yayımlanmış olan en iyi kurgu esere verilen Women's Prize for Fiction, 2021 yılında Piranesi romanıyla Susanna Clarke'a gitti. The Vanishing Half, Transcendent Kingdom gibi bu yılın hem çok konuşulan hem de çok beğenilen kitaplarından oluşan altı kitaplık kısa listeden öne çıkarak 30,000 sterlin değerindeki ödüle ve Bessie adıyla bilinen bronz heykelciğe kavuşan yazar Susanna Clarke oldu.

Jüri başkanı Bernardine Evaristo, bu tercihlerinin sebebini şöyle açıkladı: "Susanna Clarke, on yedi yıl aradan sonra yazdığı bu romanıyla, türlerin birbiriyle iç içe geçtiği ve kitapların ne olması gerektiği konusundaki önyargılara meydan okuyan gerçekten özgün, beklenmedik hayal ürünüyle bizleri buluşturdu. En çılgın hayal gücümüzün ötesinde, bize insan olmanın ne olduğu hakkında derin bir şeyler söyleyen bir dünya yarattı."

Fransa-Türkiye Edebiyat Ödülü

Fransa ve Türkiye arasında köprü kurmayı hedefleyen Comite France-Turquie Derneği’nin geleneksel "Fransa-Türkiye Edebiyat Ödülü"nü bu yıl Haw adlı eseriyle yazar Kemal Varol aldı.

"Aslında yeni bir şey söylemiyorum. Üstelik, Bulgakov, John Berger gibi, benden önce defalarca denenmiş bir yolu deneyerek, kahramanımı insanlar arasından değil, bir başka canlıdan, Mikasa adlı bir sokak köpeğinden seçtim. Çok iyi bildiğim bir şiddet ortamını onun gözünden yazmak, yazarken bütün aidiyetlerimi bir tarafa koyup onun gibi tarafsız olmaya çalışmak; ölüp giden her kesimden insanın acısını o köpeğin kalbinde hissetmek, benim için benzersiz bir deneyimdi. Bir süreliğine de olsa dünyayı bir sokak köpeğinin gözünden izlemek fazlasıyla heyecan vericiydi. Umarım okurken sizler de aynı heyecanı yaşarsınız"

2021 PEN/Faulkner Kurmaca Ödülü

2021 PEN/Faulkner Kurmaca Ödülü'nün sahibi The Secret Lives of Church Ladies kitabıyla Deesha Philyaw oldu.

Her yıl Amerikalı yazarların ABD'de yayımlanan kitaplarına verilen Pen/Faulkner Kurmaca Ödülü'ne bu yıl toplam 170 yayınevinden 419 kitap başvurdu. Jüri üyeleri Charles Finch, Bernice L. McFadden ve Alexi Zentner yaptıkları açıklamada Philyaw'un kitabında yer alan öykülerin pek de kolay rastlanmayan bir bütünlüğe ulaştığını, kitabın da hem öykü türünün kurgusunun gerektirdiği çevikliğe hem de harika bir romanın duygusal tutarlılığına sahip olduğu için ödüle layık görüldüğünü belirtti. Ödül töreni 10 Mayıs'ta Stephen King, Angie Thomas, Luis Alberto Urrea, Francine Prose ve Jason Reynolds gibi yazarların katılımıyla çevrimiçi bir etkinlikle gerçekleştirilecek.