Dibinde Karl Marx, kapağında Brodski

Sergey Dovlatov’un en önemli eserlerinden Bavul, Eyüp Karakuş’un

Rusça aslından çevirisiyle Türkçede.

“Gözlerim boş bavula takılmıştı. Dibinde Karl Marx, kapağında Brodski. İkisi arasında ise gözden düşmüş, değerini yitirmiş koskoca bir yaşam… Bavulu kapadım. İçinde naftalin topakları boğuk bir sesle yuvarlandılar. Çıkardıklarım karmakarışık bir yığın halinde mutfak masasının üzerinde duruyordu. Bu, otuz altı yıl boyunca biriktirebildiklerimdi. Ülkemde geçirdiğim otuz altı yıllık ömrümün bir bilançosu. “Gerçekten de hepsi bu mu?” diye düşündüm. Ardından da, “Evet, demek ki hepsi bu kadarmış…” diye yanıtladım kendimi. İşte o anda, hani nasıl derler, kendimi bir anda anılar girdabına kapılmış buldum. Belli ki şu pılı pırtının arasına saklanmışlardı. Kapağı açınca hepsi dışarı nüfuz etti. Bütün bu anıları herhalde Marx’tan Brodski’ye şeklinde adlandırmak gerekiyor. Ya da ne bileyim, Biriktirebildiklerim de olur. En basit haliyle Bavul da diyebiliriz…”

Dovlatov II. Dünya Savaşı çocuğu olarak 1941’de doğmuş. Tiflisli Ermeni annesi tiyatro oyuncusu, Musevi babası tiyatro yönetmeni. Savaş sonrası dönemde ilk gençliği bindokuzyüzellili yıllara denk gelen bu iri yarı genç için eğitim hayatı pek parlak geçmemiş. Önce Leningrad’da Filoloji okumuş, askerlik sonrasında da gazetecilik. Altmışlı yıllarda askerliğini üç yıl bir konsantrasyon kampında gardiyan olarak yapmış. Şair/Yazar Brodski, askerden dönen Dovlatov için "çok sayıda hikayeleri ve delice bakan gözleriyle, Kırım’dan dönen Tolstoy’a benziyordu" demiştir.

Çok büyük heyecan ve tutkuyla yazdığı öyküleri bastırma fırsatı bulamayınca SSCB’de daktilo/teksir makinası vb. aletlerle basılan Samizdat (yeraltı yayıncılığına en güzel örneklerden biri) üzerinden okurlarıyla buluşur.

1972-1975 yıllarında Estonya’ya gider ve bir geminin kazan dairesinde ateşçi olarak iki ay boyunca çalıştıktan sonra Morjak Estonii, Vecherniy Tallin ve Sovetskaja Estonija gazetelerinde çalışır. Gazetecilik pratiğinden yola çıkarak yazdığı hikayelerini derlediği kitabı "Kompromis" (Uzlaşma) yasaklanır ve toplatılır. Hikâyelerinden bazıları batıdaki Rusça dergilerde yayınlanır ve bu yüzden Sovyet Gazeteciler Birliği'nden kovulur.

1979’da annesi, eşi ve kızıyla birlikte önce Viyana'ya kısa bir süre sonra da ABD'ye göç eder. Babasının Yahudi olması bu göçü mümkün kılar. Kendisi gibi sürgün yazarların da yer aldığı Rus göçmenlere hitap eden Novyi Amerikanec (Yeni Amerikalı) dergisinde baş editör olarak çalışır. Önceleri göçmenler arasında tanınırken birbiri ardına kitapları çıkmaya başlar ve 1980'lerin ortalarında bir yazar olarak geniş bir çevrede tanınır. Partizan Rewiev ve The New Yorker'da yazmaya başlar ve Özgür Avrupa Radyosu'nda yazar olarak program hazırlar.

Sergey Dovlatov 24 Ağustos 1990'da New York'ta kalp krizinden öldüğünde 49 yaşındadır. Maalesef eserlerinin Rusça olarak Rusya’da yayınlandığını göremez.

BAVUL

Sergey Dovlatov

Jaguar Kitap, 2022

Çeviri: Eyüp Karakuş

Editör: Berk Çetin

145 s.