Bilinmeyen bir dil ve kültürde kaybolan bir dilbilimcinin hikâyesi

Macar yazar Ferenc Karinthy’nin başyapıtı kabul edilen Epepe, bilinmeyen bir dil ve kültürde kaybolan bir dilbilimcinin hikâyesini anlatıyor.

Helsinki Dilbilim Kongresi’ne katılmak üzere uçağa binen Budai kendisini bambaşka bir ülkede bulur. Yerel dili ve yazıları bildiği hiçbir dile benzetemez. Hızla yükselen inşaatları, kalabalıkları, uzun kuyrukları, tuhaf prosedürleri ve âdetleriyle çözmesi zor, labirentvari bir büyükkente düşmüştür. Eve dönmekten başka çare yoktur ama dilini bilmeden bu yerden ayrılmak öyle kolay olmayacaktır. Budai bilimsel akıl yürütmelerle yerel dili çözmek ve birileriyle iletişim kurup derdini anlatabilmek için çeşitli taktikler dener, bu sırada başına belalar açılır. Yine de bir çıkış olduğu umudu hep vardır.

Ferenc Karinthy dil ve kültürün insanları nasıl etkilediğini ele alırken yabancılaşma ve kimlik arayışını da büyük bir beceriyle işliyor. Kafka’nın Dava’sı, Huxley’nin Cesur Yeni Dünya’sı, Orwell’in 1984’üyle birlikte anılan Epepe’deki akıl almaz kentin her şeyi hem çok yabancı hem de çok tanıdık gelecek.

Ferenc Karinthy 1921 yılında Budapeşte’de doğdu. Dünyaca ünlü yazar Frigyes Karinthy’nin ve psikiyatr Aranka Böhm’ün oğlu olarak entelektüel bir ortamda büyüdü. Annesi Aranka Böhm 1944’te Auschwitz Toplama Kampı’nda katledildi. Ferenc Karinthy Budapeşte’de Pázmány Péter Üniversitesi’nde dilbilim üstüne doktora yaptı. 1947’de aldığı bursla eğitimini Fransa’da, İsviçre’de ve İtalya’da sürdürdü. Uzun yıllar sutopu oyunculuğu yapmanın yanı sıra Budapeşte’de birçok tiyatroda dramaturg olarak çalıştı ve İngilizce, Yunanca, İtalyanca, Almanca dillerinden çeviriler yaptı. Hayatı boyunca romanları ve oyunları başta olmak üzere pek çok eser vermiş olsa da en çok ses getireni Epepe (1970) romanı oldu. Epepe herkesin her şeyi kanıksadığı bir yerde yabancılık çekmenin, tek başına sürgün ya da göçmen olmanın yarattığı kaygıyı yansıtan bir başyapıt olarak kabul edilir ve edebiyat çevrelerince Kafka’nın Dava’sı, Huxley’nin Cesur Yeni Dünya’sı, Orwell’in 1984’üyle birlikte anılır. Metropollerin gelişmiş, bir o kadar da kaotik dünyasını resmeden bu absürd distopyada İkinci Dünya Savaşı’nın ve Macaristan’da János Kádár diktatörlüğünün etkileri de görülür. Epepe’nin başkahramanı gibi çokdilli olan Ferenc Karinthy yaptığı çevirilerle de Macar edebiyatının uluslararası alanda tanınmasına katkı sağladı. 1992 yılında Budapeşte’de öldü.

EPEPE

Ferenc Karinthy

Notos Kitap, 2023

Çeviri: Sevgi Can Yağcı Aksel

Tür: Roman

240 s.