"Bir toplumsal cinsiyet devrimi olacak ve hepsi bir anda olmayacak."

Aynur Kulak, Meenakshi Gigi Durham ile MeToo: Medyadaki Tecavüz Kültürünün Etkisi kitabı odağında söyleşti.

Meenakshi Gigi Durham ile MeToo: Medyadaki Tecavüz Kültürünün Etkisi kitabı odağında, tecavüz kültürünün medyada nasıl yaygınlaştığı, tecavüz sonrası kadınları sessizleştirmek amacıyla kemikleşmiş stratejilerin uygulandığı medya kurumlarının varlığı; kadına şiddete yönelik medya üretimi, kullanılan görseller, verilen mesajlar, sosyal ağlar, siber cinsel suçların yaygınlaşması, temsiller yoluyla kadınların nasıl cisimlendirildiği konuları üzerine dünyada feminist hareketlerin geldiği noktaları da konuştuğumuz son derece kapsamlı bir söyleşi gerçekleştirdik. Sadece medya, iletişim, toplumsal cinsiyet çalışmaları değil, feminist politikanın mevcut yapısının nasıl düzenlenmesi konularını da konuştuğumuz bu kapsamlı söyleşimiz için buyurun lütfen.

Biyografinizi okuduğumda, akademisyen olarak iletişim çalışmaları alanında uzmanlaştığınızı gördüm. Akademik unvana sahip bir profesör olarak iletişim bilimlerinde uzmanlaşmak isteme nedenleriniz nelerdi?

Uzmanlığım aslında feminist medya çalışmaları. Bu araştırma alanıyla ilk olarak Florida Üniversitesi'ndeki doktora programım sırasında ilgilenmeye başladım. O zaman, Amerika Birleşik Devletleri'nde kadınlara yönelik endişe verici derecede yüksek cinsel şiddet seviyelerinin farkına vardım. O kampüste Cinsel Saldırı İyileştirme Servisi ile çalışıyordum ve medyanın, kadınların toplumumuzda cinsel hedefler olarak algılanma biçimiyle bir ilgisi olup olmadığını merak ettim. Öğretim üyesi olarak çalışmaya başlar başlamaz kadın cinselliğinin medyada temsilini incelemeye başladım ve bu benim birincil araştırma alanım oldu. Kadınların ve kızların sürekli olarak nesnelleştirildiğini, cinselleştirildiğini ve cinsiyetçi bir güç hiyerarşisine katkıda bulunan gerçekçi olmayan arzu edilirlik standartlarına tabi tutulduğunu anladım. Araştırmamı, ataerkil ve misoyist güç hiyerarşilerini analiz etmeye, sorgulamaya ve değiştirmeye katkıda bulunan aktivizm olarak görüyorum.

Me Too kitabınıza odaklanacağız fakat önce kadınlar hakkında genel ve kapsayıcı bir soru sormak istiyorum: Dünyadaki kadın sorunları, tartışmaları, çözümleri vb. daha iyi bir noktada mı yoksa hayır, dünya genelinde ilerleme çok yavaş, bu anlamda hızlı şekilde yol kat etmek zor mu?

Bu cevabı zor bir soru. Bazı yönlerden kadınlar, en azından Amerika Birleşik Devletleri'nde üremeyi seçme hakkı gibi sahip oldukları hakları kaybediyorlar. Tecavüz, cinsel saldırı ve cinsel taciz dünya çapında önemli sorunlar olmaya devam ediyor. Yakın partner şiddeti de yaygın ve birçok yerde aile içi şiddet sığınma evleri ve programları için devlet finansmanı azalmakta. Kadınların medyada cinselleştirilmesi arttı. LGBTQIA+ topluluğu saldırı altında. Yani, bazı açılardan, ilerleme yavaşmış gibi görünüyor -hatta geriye gidiyoruz-.

Ancak öte yandan, iyimserlik için de neden var. Özellikle işyerinde cinsel saldırı hakkında daha açık konuşuyoruz ve kadınlar ve diğer hayatta kalanlar, toplu tecavüz karşıtı aktivizmin gerekli olduğunu anlıyorlar. Her zamankinden daha fazla kadın eğitime erişiyor ve işgücüne giriyor; daha fazla kadın finansal olarak bağımsızdır. Daha fazla kadın devlet başkanı ve siyasi görevde. Genç nesil, bu konuların keskin bir şekilde farkında ve politik olarak meşguller. Çeşitlilik, eşitlik, kapsayıcılık ve kadınların -ve tüm cinsiyetlerden insanların- eşit haklara ve gelişmek için ihtiyaç duydukları desteğe sahip olduğu bir dünya için çalışmaya devam etmeliyiz.

Me Too; insan hakları, kadına yönelik şiddet, cinsel taciz, ırkçılık, siyaset ve ekonomiyi de kapsayan çok önemli bir hareket. Me Too hareketi bu kadar önemli konuları ele alarak toplumlarda nasıl bir değişime neden oldu sizce? Tüm dünyada etkili olabildi mi mesela?

Başarısızlıklarına rağmen, MeToo hareketi önemli bir konuyu gün ışığına çıkardı: Her ülkede, kültürde ve bölgede kadınlara yönelik yaygın cinsel şiddet vakalarını. Kadınlara ve diğer hayatta kalanlara bir dayanışma duygusu verdi ve kamuoyunun bu konuya daha fazla ilgi göstermesine yol açtı. Hareket, zengin, Beyaz, Batılı bir kadın hareketi olarak doğru bir şekilde eleştirildi ve beyaz olmayan insanların, yoksulluk içindeki insanların, Güney'deki insanların, engellilerin ve diğer marjinal toplulukların endişeleri yeterince ele alınmadı. Güvencesiz koşullarda olan insanlar için konuşmak çok daha zordur. Ama tüm bunları konuştuğumuz için memnunum.

Kitabı yazdım çünkü hareket üzerine düşünürken, medyanın genel olarak tecavüz kültüründe olduğu kadar bunda da kilit bir faktör olduğunu fark ettim. #MeToo hashtag'i aracılığıyla tweetlenen cinsel saldırının ilk ifşaları Fox News ve The Weinstein Company gibi medya iş yerlerindeydi ve bu iş yerlerinde neler olduğunu analiz etmenin ve anlamanın cinsel istismar ve saldırının nasıl olduğunu görmemize yardımcı olduğunu düşünüyorum. Medya da hareketin, özellikle de sosyal medyanın güçlenmesinde etkili oldu. MeToo'nun kurucusu olarak Tarana Burke hakkında farkındalık yaratıldı. Ancak medyanın cinsel şiddeti temsil etmede karmaşık bir rolü var, genellikle kadın düşmanlığını pekiştiriyor ve tecavüz kültürünü normalleştiriyor. Bütün bu karmaşıklıkları kitabımda ele almaya çalıştım.

Feminist hareketler, kadına yönelik şiddet, kadına yönelik cinsel taciz, duygusal şiddet vs... Tüm bunları göz önünde bulundurarak medya kadınlar için bir altın madeni mi oldu yoksa fark edemediğimiz bambaşka bir tecavüz kültürü etkisi mi yaratıldı? Çünkü erkek tarafından herhangi bir şiddet uygulandıktan kısa bir süre sonra olayın faili neredeyse unutularak kadınlar üzerinden tartışmalar devam ediyor.

Erkeklerin tamamen unutulduğundan emin değilim: çoğumuz hala Bill Cosby, Harvey Weinstein, Roger Ailes, R. Kelly ve diğerlerinin cinsel saldırı failleri olduğunun farkındayız. Yine de bu adamlar ünlüler ve “gerçek hayatta” kadınlar ve diğer hayatta kalanlar, özellikle de rapor ederlerse cinsel saldırının yükünü çekiyorlar. Bazı yönlerden, medya, özellikle de destek ve kaynak bulmalarına yardımcı olabilecek çevrimiçi hayatta kalanlar toplulukları açısından, kadınlara yardımcı olabilir. Bazı durumlarda, cinsel saldırının medyada yer alması, olimpiyat jimnastiği doktoru Larry Nassar veya Jyoti Singh'in Hindistan'daki tecavüzcüleri ve katillerinin mahkumiyetinde olduğu gibi, faillerin adalete teslim edilmesine ve hayatta kalanlara bir miktar tazminat ödenmesine yardımcı oldu. Ancak genel olarak, yeterince değişmedi. Medya yardımcı olabilir, ancak cinsel şiddeti önyargı ve duyarsızlıkla ele alırsa zarara da katkıda bulunabilir. Ve medya tek başına dünyayı değiştiremez: Toplulukları, politikacıları, politika yapıcıları, yargı ve hukuk sistemlerini ve çok daha fazlasını içeren bir çaba olmalıdır. Bir toplumsal cinsiyet devrimi olacak ve hepsi bir anda olmayacak.

Me Too hareketi için en etkili araç sosyal medya oldu. Sosyal medya son derece özgür bir alan olsa da sansür konusu da gündeme geldi. Sosyal medyanın konuşkan doğasına karşılık kadınları susturma mekanizması nasıl işletiliyor?

Doğru bir şekilde belirttiğiniz gibi, sosyal medya herkes için tamamen özgür ve açık bir alan değildir. Kadınlara ve cinsel şiddet deneyimleri hakkında kamuoyu önünde konuşanlara karşı önemli bir tepki olabilir. Bu, özellikle beyaz olmayan insanlar, translar, mülteciler veya belgesiz kişiler vb. gibi marjinalleştirilmiş ve savunmasız kimlik konumlarından gelen kadınlar ve diğer cinsiyetten insanlar için geçerlidir. İnternette yaşadıkları takip, trolleme, doxing ve taciz, bir susturma mekanizmasıdır. Çevrimiçi tacizi bildirirlerse, polis veya web yöneticileri tarafından çevrimdışı olmaları söylenir bu nedenle, onlar için daha güvenli alanlar yaratmak yerine, yetkililer onları susturmakta suç ortağı oluyor. Yine, çevrimiçi olarak cinsel saldırıdan kurtulanları ve mağdurları koruyan politikalara ve yasalara ihtiyacımız var.

Tecavüz, ırk, sınıf, cinsiyet, milliyet, cinsel yönelim ve diğer kesişen kimlik kategorilerini aşan bir saldırı. Tecavüz kavramının açılımlarından bahsetmenizi istiyorum ve aynı zamanda tecavüz kavramının tanımı bu kadar netken dünya siyaseti neden cezai yaptırımlar açısından gerekli adımları atamıyor sizce?

Feminist teori sayesinde ırk kavramımızı kesinlikle genişlettik. Tecavüz artık bir kadına saldırmak için çalıların arasından atlayan bir yabancı olarak görülmüyor ve artık doğası gereği katı bir şekilde heteroseksüel olarak tanımlanmıyor. Artık tecavüzlerin çoğunun, birbirlerini tanıyan, genellikle yakın partnerler arasında gerçekleştiğini biliyoruz; evlilik içi tecavüzün bir gerçek olduğunu biliyoruz; herhangi bir nesneyle gerçekleştirilen eylemin de tecavüz olduğunu biliyoruz; her cinsiyetten, yaştan, ırktan, etnik kökenden ve yetenekten insanın tecavüze uğrayabileceğini biliyoruz. Tecavüzün aynı cinsiyetten ilişkiler içinde ve cinsiyetler ve cinsellikler arasında gerçekleştiğini biliyoruz. Tecavüz anlayışımızın bu teorik açılımlarına rağmen, yasalar yavaş işliyor. Birçok hukuk sisteminde tecavüz veya cinsel saldırı tanımları oldukça sınırlı. Ve yasal olarak değişmiş olsalar bile, çoğu yerde ceza adaleti sistemi önemli ölçüde örtük önyargı ve heteronormatif düşünme biçimleriyle çalışır. Yine, tecavüzün çağdaş anlayışını ve kovuşturulmasını ele almak için yasaları yeniden yazmak büyük bir reform gerektirecektir.

Ancak, birçok tecavüz karşıtı eylemcinin, cezaevlerinde çok fazla tecavüz gerçekleştiği göz önüne alındığında, tecavüz için uygun cezanın cezai yaptırımlar olup olmadığını sorgulandığını da kabul etmek önemlidir. Feminist hukuk bilgini Constance Backhouse'dan alıntı yaptığım kitabımda bunu yazıyorum:

“Tecavüzcüleri kendilerinin ciddi tecavüz riski altında oldukları kurumlara göndermek nasıl feminist bir çare olabilir? Tecavüze karşıysak, her türlü tecavüze karşıyız.”

Tecavüz karşıtı eylemciler giderek artan bir şekilde cinsel şiddetle başa çıkmanın bir yolu olarak hukuki-hukuk sistemi yerine onarıcı adalet uygulamalarına yöneliyorlar.

Kitabın çok önemli bir bölümü var: Temsil. Bu bölümde ırk, Afrikalı-Amerikalı kadınlar, görünürlük ve siyah kadınların haklarının temsili açısından nasıl ikiyüzlü bir sistemin olduğunu açıklıyorsunuz. Tecavüz, cinsel şiddet, duygusal şiddet, taciz gibi konularda neden tüm kadınlar -ırk kapsamında- olması gerektiği gibi temsil edilmiyor?

ABD'de ve ayrıca küresel Kuzey'in diğer ülkelerinde, beyaz olmayan insanlara, özellikle kadınlara yönelik baskı ve insanlıktan çıkarmanın uzun bir tarihi var. Amerikan tarihinde, kölelik kurumu, Siyah kadınlara Beyaz köle “efendileri” tarafından tecavüz edilmesini yerleşik bir uygulama haline getirdi. Bu tarihsel miras, beyaz olmayan kadınların bir anlamda “tecavüz edilemez” olduğu görüşüne yol açmıştır. Aşırı cinselleştirilmiş olarak görülüyorlar ve öznelliklerine Beyaz bir kadınınkiyle aynı saygı ve itibar gösterilmiyor. İstatistikler, Siyah kadınların ve diğer beyaz olmayan kadınların cinsel şiddet raporlarının, Beyaz kadınların raporlarından daha az ciddiye alındığını ve ceza adalet sisteminde takip edilme olasılığının daha düşük olduğunu gösteriyor. Medyada da (ve diğer ülkelerin medyası hakkında araştırma yapmadığım için sadece ABD medyası hakkında otorite ile konuşabilirim), beyaz olmayan kadınlara karşı işlenen suçlar yeterince rapor edilmemekte ve Beyazlara karşı işlenen suçlar kadar önem verilmemektedir. Gabby Petito'nun son vakası bunun bir örneğidir: beyaz olmayan kadınlarla ilgili vakalar medyadan kaybolurken, genç bir orta sınıf Beyaz kadın olan onun hakkında hala manşetleri görüyoruz. Her türlü cinsel şiddet elbette ciddidir ve rapor edilmelidir; ancak gazetecilik önceliklerinde açık farklılıklar vardır ve bu, haber odalarındaki çeşitlilik eksikliği de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden kaynaklanmaktadır. Dünya çapında, erkekler gazeteci olarak kadınlardan fazla; çok az kadın üst düzey editörlük pozisyonlarında; ve renkli gazetecilerin sayısı çok azdır. Kapsam değişecekse bunun değişmesi gerekir. Ancak haber odasını çeşitlendirmek bile değişimin garantisi değil. Asırlık örtük önyargıların tanınması ve sorgulanması için tüm raporlama kültürünün gözden geçirilmesi gerekiyor.

Pandemi süreciyle tüm dengelerin değişmesi, ekonomik krizler, hemen ardından patlak veren sıcak savaş... Bütün bunlar yine en çok kadınları etkiledi. Dünya aslında bir yenilenme halinde ama yeni oluşumlar kapsamında kadın hakları konusunda bir umudunuz var mı?

Umutlu olmaya devam ediyorum. Cinsel şiddeti durdurmak ve dünyayı ilerici bir şekilde dönüştürmek için tutkuyla çalışan, bu sorunlar üzerinde derinlemesine düşünmek ve kadın düşmanlığına, ırkçılığa meydan okumak için zorlu bir iş yapmak için tutkuyla çalışan, kadın, erkek ve diğer cinsiyetlerden pek çok insan tanıyorum. Kitabımın sonunda, hayatımızı dönüştürmek için hayal gücünün gücü hakkında yazıyorum. Tecavüzün olmadığı, herkesin gelişebileceği daha iyi bir dünya hayal edebiliyorsak, bunun için çalışabiliriz ve çalışmalıyız da.

METOO: MEDYADAKİ TECAVÜZ KÜLTÜRÜNÜN ETKİSİ

Meenakshi Gigi Durham

Ayrıntı Yayınları, 2022

Çeviri: Özge Karlık

176 s.