Bağışıklığın dünü, bugünü

Ege Yatır, immünoloji profesörü Daniel M. Davis'in bağışıklık sistemini incelediği Tedavi Harikaları üzerine yazdı: "Büyük bir hikâye anlatıyor Davis. Bu aynı zamanda bedenimizin, derimizin altındaki o büyüleyici sistemin de hikâyesi."

Ege Yatır

Âdeta dünyanın dönüşünü durduran yaşadığımız pandemi dönemi ile birlikte sıklıkla anmaya başladığımız insanın bağışıklık sistemi, hâlâ gizemini koruyan ve yeni keşiflere açık bir alan. Daniel M. Davis de kendini bu alana adamış dünyanın önde gelen bilim insanlarından biri. Manchester Üniversitesi’nde immünoloji profesörü olan Davis, yıllarını verdiği alanından yeni gelişmeleri ve gelecek perspektiflerini bir kitap altında topladı: Tedavi Harikaları. Davis kitabında, öncesinde sadece belli organların, belli etkenleri olduğu tezinden sıyrılarak “vücudun içindeki hemen her şey her şeyle ilişkilidir,” tezini ortaya atıyor. Ardından ekliyor: “Aklınızın hayalinizin alamayacağı kadar hem de.”

Tedavi Harikaları’nda Davis, bağışıklık sistemini incelemeyi, evreni oluşturan yıldızları ve galaksileri incelemeye benzetiyor. Anlatımını da buna göre şekillendiriyor. Müthiş bir detay dünyasının içinde buluyor okur kendini kitabın sayfaları arasında dolaşırken. Fakat öte yandan bu detaycılık, mümkün olduğunca yalın bir dille veriliyor. Genelde bu türden kitapların en önemli sorunu, bilimselliği elden bırakmadan genel okur kitlesine ses verebilmekteki o ince çizgiyi yakalamak olur. Davis, bunun üzerinden çok iyi gelmiş Tedavi Harikaları özelinde. Çalışma, bilimin tam içinden bir hikâye anlatıcısının verimleri gibi. Bu üslubuyla Davis, elindeki bulmacanın farklı parçalarına ve on yıllar boyunca öncü bilim insanlarının keşiflerine kadar uzanıyor. 1720’lerde çiçek aşısı üzerine ilk ham “klinik denemelerden”, son teknolojik buluşlara kadar genel bir bakış sunuyor. Tarih boyunca çeşitli bilimsel mücadeleler ve dramalar hakkında bilgi edinmek çok ilginç bir okurluk deneyimi de sunuyor.

Büyük bir hikâye anlatıyor Davis. Bu aynı zamanda bedenimizin, derimizin altındaki o büyüleyici sistemin de hikâyesi. Yazar ilk bölümde hemen yukarıda bahsedilen daha çok insanın bağışıklık sistemine dair bilimsel keşiflerin tarihsel sürecine odaklanırken, ikinci bölümde derinin altında gerçekleşen harikalar dünyasında bir yolculuğa çıkarıyor bizi.

İkinci bölüm, gündüz ve gece döngüleri, stres fizyolojisi ve yaşlanma dahil olmak üzere çeşitli faktörlerin bağışıklık sistemimizi nasıl etkilediğine dair daha çağdaş araştırmaları okurlara sunuyor. Davis’in okurlarını çıkardığı bu yolculuk, insanın bedeniyle yeniden tanışması gibi. Her gün belki sadece ihtiyaçtan belki de refleksle yaptığımız hareketlerin bağışıklık sistemimiz üzerindeki etkilerini gördükçe insanın kendine ve çevresine dair farkındalığı genişliyor.

Bunun yanında Davis, bağışıklığın daha iyi anlaşılmasının gelecekte, özellikle kanser gibi hastalıklara karşı verilecek savaşta tıbbı nasıl etkileyebileceğini bir anlamda tartışmaya açıyor kitabında. Okurlar olarak biz de, insanı çok yakından ilgilendiren tıp dünyasının içinde gerçekleşen tartışmaları yine içeriden birinin gözlemleri, yaşadıkları ve bir bilim insanı olarak keşfettikleriyle okuyoruz. Davis bu doğrultuda okuruna şunu da hatırlatıyor: Bilim her zaman stabil ilerleyen bir süreç değildir. İnişleri, çıkışları vardır. Bazen işler istendiği gibi gitmeyebilir. Şans kimi zaman önemli bir faktöre dönüşebilir. Bilim insanlarının farelerde gözlemlediği bir etkiyi her zaman insan üzerinde de göremeyebiliriz. Böyle bir süreçte dahi bilimsellikten vazgeçilmemesinin önemi, kitabın altını çizdiği en önemli husus olarak öne çıkıyor.

Tedavi Harikaları, iyi bir hikâye anlatıcısı da olan bir bilim insanı tarafından yazılan zihin açıcı bir kitap. İnsanın kendi bedenine de, bilimsel dünyaya da bakışını kelimenin tam anlamıyla güncelliyor. Dünden bugüne bilimsel gelişmeler ışığında vücudun hastalıklarla savaşma ve kendini iyileştirme yeteneğinin geçmişini ve geleceğini ele alıyor. Bunu yaparken de “bağışıklık sistemimizin faaliyetinin nasıl ve neden farklılık gösterdiği, nasıl düzenlenip yönetildiği ve onu oluşturan bütün parçalarıyla, yani sistemin tamamıyla ilgili” çok önemli referans noktalarını okurlarına sunuyor.

TEDAVİ HARİKALARI - BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ VE YENİ SAĞLIK BİLİMİ

Daniel M. Davis

Yapı Kredi Yayınları, 2022

Çeviren: Gürol Koca

264 s.