Yas ve yalnızlık hayal(et)leriyle dolu bir yaz

Nagihan Kahraman, Japon yazar Taiçi Yamada’nın 1987'de yayımlanan romanı, Yabancılarla Bir Yaz ve romanın film uyarlaması, All of Us Strangers üzerine yazdı: "Kentsel yabancılaşma, modern hayatın getirdiği yalnızlık duygusu ile başlayan kitabın devamında değindiği bir de aile meselesi var. Dolayısıyla ele aldığı konular itibariyle Yabancılarla Bir Yaz, daha çok sosyal roman özelliği taşıyor."

2023’ün en etkili filmlerinden biri olan All of Us Strangers*’ı izlediğimde o kadar etkilendim ki aslında bir kitaptan uyarlandığını öğrendiğimde önce onu mu okumalıydım acaba, diye düşündüm. Bahsettiğim kitap Japon yazar Taiçi Yamada’nın Yabancılarla Bir Yaz’ı. Japonca orijinali (Ijintachi to no natsu) 1987’de yayımlanan eser, 1988'de Yamamoto Shūgorō Ödülü'ne layık görülmüş. 2003'te İngilizceye Strangers adıyla çevrilmiş ve 2006'da da The Independent tarafından verilen Yabancı Kurgu Ödülü için uzun listede yer almış. Taiçi Yamada'nın başka kitapları da çeşitli yıllarda İngilizceye çevrilmesine rağmen Türkçede Yabancılarla Bir Yaz dışında  bir kitabı henüz yok. 2022 yılında İthaki Yayınları’nın “Karanlık Kitaplık” kategorisinden yayımlanan bu eserin çevirisi ise Nilay Çalşimşek’e ait. Romanın ilk sinema uyarlaması, 1988 yılında çıkan, The Discarnates adlı film. All of Us Strangers ise romanın ikinci film uyarlaması olarak prömiyerini 31 Ağustos 2023'te 50. Telluride Film Festivali'nde yapmış ve 2023 İngiliz Bağımsız Film Ödülleri'nde yedi ödül kazanarak sinema dünyasındaki yerini almış.

Romana dönecek olursak, ana karakteri, kırk sekiz yaşındaki Harada, televizyon dizilerine senaryo yazarak hayatını kazanır. Yolunda gitmeyen evliliği kısa bir süre önce bitmiş ve bu ilişkiden on dokuz yaşında da bir oğlu var. Harada, gündüzleri genellikle ofis olarak kullanılan, gece ise sessizliğe gömülen, yüksek katlı bir binanın yedinci katında tek başına hayatını sürdürür. Binanın hemen dışı yani ana yol oldukça gürültülüyken apartmanın bir fildişi kule misali gerçek yaşamdan uzak hâlinin yarattığı tezat durum, Harada’nın hayatını ifade ediyor bir yandan. Bu şekilde bir kentsel yabancılaşma, modern hayatın getirdiği yalnızlık duygusu ile başlayan kitabın devamında değindiği bir de aile meselesi var. Dolayısıyla ele aldığı konular itibariyle Yabancılarla Bir Yaz, daha çok sosyal roman özelliği taşıyor aslında.

Harada on iki yaşındayken, bir trafik kazasında anne ve babasını kaybeder. Henüz onlarla yaşadığı hayata doyamamış olan küçük çocuk, önündeki yıllarını pek çok kez zorluklarla ama bir şekilde üstesinden gelerek geçirir. Şimdilerde orta-üst ekonomik sınıfa mensuptur, artık bir statü de elde etmiştir. Ancak bir gün anne ve babasının hayal(et)iyle karşılaşan bu adam için hayatın tüm dengeleri yerinden oynar. Yaşanmamış ve bastırılmış duygular en ufak bir tetikleyici ile gün yüzüne çıkar. Sonra bu durum, “anne ve babasının hayal(et)leriyle buluşmalar” hâline gelir ve bu buluşmalar artarak devam eder; çünkü aradığı huzuru ve güvenli ortamı sonunda bulmuştur. Onları yeniden bulmuşken ebeveynlerinden bir daha kopmak istemez. Ancak şöyle bir gariplik vardır: Hayat ve zaman değişmiştir değişmesine fakat annesi ve babasının hayal(et)i öldükleri yaşta -35 ve 39- kalmışlardır. Yani Harada şu an, annesi ve babasının öldüğü yaştan da büyüktür. Bu hâliyle onların çocuğu gibi olması zaten mümkün değildir fakat o, bu detayları yok sayma eğilimindedir çünkü ortada yarım kalmış bir yas söz konusudur. Bu görüşmelerin bir yere varmayacağının da farkındadır bir yandan. Geçmişin hayaletleriyle bir şekilde yüzleşip bu durumu çözmesinin zamanı gelmiştir:

“Ebeveyn sevgisine olan inancım da buna benziyordu. Ama şimdiki ebeveynlerim neredeyse sadece benim için bu dünyaya gelmiş gibi hissediyordum. Ve kalbimi onlara doğru çevirmezsem bu dünyadan yok olup gitmeye mahkûm, çaresiz varlıklar gibi görünüyorlardı bana. En azından onlara veda etmek istedim.” (s.97)

Bir yandan da bunun bu kadar kolay olmadığını kabul eder. Ancak kendisi için zor olan bu durumu anne ve babasının hayal(et)lerine yüklemek ona daha kolay gelir; bu da gerçeklerden kaçmanın bir çeşididir: “Bir daha gelmeyeceğimi söylediğim anda, sanki annemle babam başkalaşıp tuhaf yaratıklara dönüşecek ve korkunç görünüşleriyle bana saldıracaklarmış gibi hissettim. Bunun dehşet verici olduğunu düşündüm ama aynı zamanda annemle babam için de bir felaket olduğunu ve onların da kendi istekleriyle başkalaşmayacaklarını düşündüm.” (s. 120) Fakat yine de gerçek olduğu gibi ortada durmaktadır ve o da gerekeni yapacaktır.

Romanın film uyarlamasında ise birtakım temel farklılıklar kendini gösteriyor. Öncelikle romanda, Harada’nın apartmandaki komşusu Kei ile aralarında hem duygusal hem de cinsel bir ilişki meydana geliyor. Yani Harada’nın heteroseksüel bir ilişki yaşadığı açıkça görülüyor. Ancak Yabancılarla Bir Yaz’ın film uyarlaması olan All of Us Strangers’da apartmandaki komşusu, Harry olarak çıkıyor izleyenlerin karşısına. Adam’ın cinsel eğiliminin Harada’nınki gibi olmadığı anlaşılıyor ve böylece film versiyonu romanla aynı temele oturmasına rağmen bu noktadan itibaren başka bir yöne evriliyor. Adam, çocukluğunda da ailesine cinsel eğiliminden hiç söz edememiştir ve annesiyle babasının hayal(et)ini bulunca, ancak şu yaşında anlatabiliyordur kendini. Bu bağlamda roman, “çocukken anne babamızdan kopmasaydık nasıl olurdu?” sorusuna değinen bir anlatıyken film versiyonu, “aslında nasıl biri olduğumuzu, nasıl hissettiğimizi ailemize zamanında söyleyebilmiş olsaydık nasıl olurdu?” sorusuna kırıyor yönünü. Bu da filme apayrı bir tat katıyor şüphesiz ancak bu açıdan romanın orijinalinden de ayrılmış oluyor. Onun dışında bitmeyen yas ve yalnızlık duygusu ve aile izlekleri ikisinde de ortaklığını koruyor. Bu sebeple Yabancılarla Bir Yaz raflarda korku türünde yer alsa da meselesi çok daha derinlerde; “geçmişin yaralarını sarmak mümkün mü?” sorusunu merkezine alan bir roman. Bir yaz boyunca ebeveynlerinin hayal(et)leriyle buluşma, yüzleşme ve vedalaşma sürecini okuduğumuz bu romanı filmi izleyenlere de izlemeyenlere de kesinlikle öneriyorum.

*Haigh, A.(Yönetmen).(2003). All of Us Strangers[Film].ABD

YABANCILARLA DOLU BİR YAZ

Taiçi Yamada

İthaki Yayınları, 2024

Çeviri: Nilay Çalşimşek

160 s.